Każdego roku od 4 do 24 czerwca obchodzone są Dni Walki z Rakiem, których celem jest podniesienie świadomości zagrożenia chorobami nowotworowymi, zachęcenie do wykonywania badań profilaktycznych oraz uświadomienie społeczeństwu, że „rak to nie wyrok”.

Nowotwory, w wielu przypadkach, można skutecznie leczyć. Ważne, aby wykryć chorobę w początkowym stadium, dlatego kluczowe jest wykonywanie badań profilaktycznych, samobadanie i obserwowanie zmian zachodzących w organizmie.

Badania naukowe pokazują, że nawet ponad 90% przypadków chorób nowotworowych zależy od czynników zewnętrznych. Jak ograniczyć lub nawet całkowicie wyeliminować ich działanie, aby zmniejszyć ryzyko choroby?

Europejski kodeks walki z rakiem to instrukcja podpowiadająca, w jaki sposób zachować zdrowie oraz poprawić jego stan. Pokazuje, jak przez proste, codzienne działania obniżać ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe. Wszystkie informacje w nim zawarte opierają się na dowodach naukowych.

Co znajduje się w kodeksie?

Europejski kodeks walki z rakiem to 12 zaleceń dotyczących prewencji nowotworów:

• pierwotnej – czyli ograniczania działania czynników ryzyka (kancerogenów) na nasz organizm
• wtórnej – czyli wykrywania choroby na możliwie najwcześniejszym etapie zaawansowania.

Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization – WHO) oszacowała, że przestrzeganie zaleceń kodeksu zmniejszyłoby w Europie liczbę zgonów spowodowanych nowotworami nawet o 50%.

Zalecenie 1: Nie pal

Dym tytoniowy jest jednym z najsilniejszych czynników rakotwórczych. W jednym papierosie znajduje się około 7000 substancji chemicznych, z czego aż ponad 70 jest silnie rakotwórczych. Palenie tytoniu jest główną przyczyną zgonów nowotworowych. Według badań Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) z 2019 r. około ¼ dorosłych Polaków pali papierosy.

Zalecenie 2: Stwórz środowisko wolne od dymu tytoniowego

Ogranicz bierne palenie, czyli wdychanie dymu tytoniowego z otoczenia – z papierosa palonego przez inną osobę i wydychanego przez nią dymu. Może to być również dym z tlącego się papierosa.

Zalecenie 3: Utrzymuj prawidłową wagę ciała

Otyłość to drugi po paleniu tytoniu najważniejszy czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych. Otyłość przyczynia się również do innych chorób, m.in. układu krążenia.

Zalecenie 4: Bądź aktywny fizycznie

Aktywność fizyczna jest udowodnionym czynnikiem protekcyjnym, czyli chroniącym nas przed nowotworami, np. rakiem jelita grubego, rakiem piersi i wieloma innymi. Kodeks zaleca, aby każdego dnia poświęcić 60 minut na ruch o średniej intensywności lub alternatywnie 30 minut na ruch o wysokiej intensywności.

Zalecenie 5: Przestrzegaj zasad zdrowego odżywiania

Spożywaj żywność nieprzetworzoną i ogranicz spożycie mięsa – zwłaszcza czerwonego. Niepokój budzi rosnące spożycie cukru w Polsce, co przekłada się także na zwiększone ryzyko nadwagi i otyłości – zwróć uwagę na ilość spożywanego cukru (zalecenie 3).

Zalecenie 6: Ogranicz spożycie alkoholu

Nawet najmniejsza ilość alkoholu ma potencjał rakotwórczy. Maksymalnie ogranicz spożycie alkoholu lub zostań abstynentem. Nie ma bezpiecznej dawki alkoholu, a jego równoczesne spożycie z paleniem papierosów ogromnie zwiększa ryzyko m.in. nowotworów głowy i szyi (np. rak języka, rak gardła).

Zalecenie 7: Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne

Okres letni zachęca nas do korzystania z kąpieli słonecznych – należy jednak pamiętać, że promieniowanie ultrafioletowe (UV) emitowane przez słońce jest czynnikiem rakotwórczym. Chroń się przed nim np. przez unikanie ekspozycji na słońce w godzinach 10:00–16:00 oraz stosowanie ochronnych kosmetyków i odzieży. Całkowicie zrezygnuj z korzystania z łóżek opalających, czyli tzw. solariów. Promieniowanie UV obniża także ogólną odporność naszego organizmu.

Zalecenie 8: Chroń się przed działaniem substancji rakotwórczych w pracy

Choroba nowotworowa może rozwinąć się w okresie od kilku do nawet kilkudziesięciu lat od momentu pierwszego kontaktu z czynnikiem rakotwórczym. Przestrzegaj przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Zalecenie 9: Chroń się przed promieniowaniem radonowym w domu

Radon to gaz szlachetny, bez zapachu i bez koloru, który ma działanie rakotwórcze na płuca. Dowiedz się, czy jesteś narażony na naturalne promieniowanie spowodowane jego działaniem. Podejmij działania zmniejszające jego poziom.

Zalecenie 10 (dotyczy kobiet): Jeśli możesz – karm piersią i ogranicz stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ)

Karmienie piersią obniża ryzyko zachorowania kobiet m.in. na raka piersi i raka jajnika. Z kolei przedłużone stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), która łagodzi objawy menopauzy, może zwiększać ryzyko zachorowania na raka piersi.

Zalecenie 11: Zaszczep dzieci przeciwko HBV i HPV

Wirusowe lub bakteryjne czynniki infekcyjne są odpowiedzialne za 15-20% nowotworów złośliwych. Aby uniknąć zachorowania na raka wątroby i raka szyjki macicy, zaszczep swoje dzieci przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B (HBV) oraz przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV).

Zalecenie 12: Korzystaj z badań przesiewowych

Stosuj prewencję wtórną – wykonuj badania przesiewowe w kierunku wczesnego wykrywania raka:

• piersi – mammografia
• szyjki macicy – cytologia
• jelita grubego – kolonoskopia.

Badania te są w pełni bezpieczne i refundowane w ramach programów przesiewowych. Dzięki nim można wykryć chorobę na bardzo wczesnym etapie zaawansowania – co znacząco ułatwia jej leczenie – a nawet wykryć zmiany przednowotworowe.

Co mówią statystyki?

Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce w 2018 roku odnotowano ponad 167 tys. nowych przypadków zachorowań na nowotwory złośliwe oraz ponad 101 tys. zgonów spowodowanych przez tę grupę chorób. W Polsce nowotwory stanowią drugą przyczynę zgonów, z kolei na świecie – według danych WHO – pierwszą, powodując w 2020 roku prawie 10 mln zgonów (przy 19,3 mln nowych zachorowań). Zgodnie z prognozami epidemiologicznymi (GLOBOCAN2020) przewidywany jest stały wzrost liczby przypadków chorób nowotworowych, który na świecie w 2040 roku ma osiągnąć poziom 28,4 mln nowych zachorowań.

Zobacz EUROPEJSKI KODEKS WALKI Z RAKIEM

Źródło: www.pacjent.gov.pl